Parafudur nedir?

Bir yüksek gerilim tesisini veya bunun bir kısmınımüsaade edilmeyen aşırı
gerilimlere karşı koruyan aygıtlara aşırıgerilimlere karşı koruma aygıtları denir Bu koruma aygıtlarından biri de parafudrdur Parafudr,büyük akım darbelerini toprağa iletir ve işletmeyi kesintiye uğratmadan aşırı gerilimleri şebekeizolasyonu için zararsız bir düzeye indirir.Yüksek gerilim cihazlarının hat arızaları, yıldırımdüşmeleri ve kesici açması gibi manevralar sonucu meydana gelen aşırı ve zararlıçok yüksek gerilim şoklarının ve enerji iletim hatlarında meydana gelen yürüyen dalgalarınhasar etkisini önleyen cihazlara veya kısaca enerji nakil hatlarında meydana gelen aşırıgerilimi toprağa deşarj eden koruma elemanlarına parafudr denir.Elektrik enerjisinin iletiminin başlangıcındanberi, yıldırımlara karşı koruma önemli bir güvenlik problemi olarak ortaya çıkmıştır İlkönceleri, ark boynuzları ile veya atlamanın daha az zarar vereceği noktalarda izolasyonuazaltarak, tesisler korunmaya çalışılmıştır Bütün bu metotlar belli bir koruma seviyesi sağlamaktadır;fakat dik alınlı gerilim dalgaları için atlama gerilimini ve izolasyon dayanmaseviyesini koordine etmek daima zor olmuştur Dik alınlı aşırı gerilimler ile karşılaşıp çalışmalarıhalinde, ark boynuzları, izolasyonda transformatörleri hasarlandıracak düzeydezorlanmalara neden olabilir Parafudrlar, 1930’larda yıldırımlara karşı korumada kullanıldıSon 20 seneden beri, bunların daha çok 5 manevra aşırı gerilimlerine karşı kullanıldığıgörülmektedir Normal olarak, manevra aşırı gerilimleri 245 kV’un üzerindeki şebekelerdeönem kazanırlar
Normal durumda parafudrlar yalıtkan durumdadırAncak üzerinden çok büyük
akımlar geçirerek toprağa iletir Aşırı akımınetkisi geçince tekrar eski haline (yalıtkan)
döner.Bilindiği gibi güç transformatörlerin yüksekgerilim buşinglerinin enerji besleme ve toprak tarafında eklatörler (ark boynuzu) tespitedilmiş olarak imal edilmektedir Trafoların montajı aşamasında ark boynuzu uçlarınınbirbirine baktığı ve mesafelerinin kontrol edilmesi bozuldu ise ayarlanması gerekmektedir

Parafudrlar izolasyon seviyesini aşan bir gerilimde değişken direncin değeri düşer. Aynı anda seri atlama aralıkları arasındaki izolasyon delinerek ark başlar. Boşalma esnasında aşırı gerilim değeri azaldıkça değişken direncin değeri yükselir ve akan akımı sınırlar. Bu nedenle 1 ile 3 mikro saniye arasındaki bir zamanda ark söner ve parafudr görevini yapar.
Ani gerilim değerlerinde çalıştığından dolayı zarar görebilen bir elemandır. Genel olarak bakım sırasında cıvata sıkılması, tozunun alınması gibi bakımlar yapılır. Fakat arıza olduğunda komple yenisi ile değişimi en sağlıklı olanıdır.



· Parafudrların Kırılması Aşırı kirlenmenin olduğu tozlu bölgelerde, tuzlanmanın ve rutubetin olduğu deniz kıyısındaki bölgelerde parafudrların temizlenmesi gerekir.
Parafudrların normal durumda olduklarının tahkiki için meger ile izolasyon
dirençlerinin ölçülüp birbirleriyle mukayesesi kafidir. İzolasyon direnci bariz olarak düşük görülenler servis harici edilerek yenileri konmalıdır.
Başlıklardaki deliklerde ve çevrelerinde şayet is izleri ve lekeler görülürse basınç boşaltma cihazı arızalı demektir. Böyle hallerde arızalı parafudr derhal servisten kaldırılmalıdır. Eğer parafudr kapasitesini aşan darbe yükleri meydana gelirse, iç hacimdeki ani basınç artışı porselen gövde parçalanmadan önce emniyet diyaframlarını yırtar. Alt kapaktaki emniyet diyaframı çalıştığında, gaz basıncı toprak bağlantısının dışarı atılmasına sebep olur. Bu durumda parafudr yenisi ile değiştirilir. İşletmedeki bir parafudrun topraklama iletkeni üzerinde bir çalışma yapılacaksa, parafudr deşarjı sırasında bu iletken üzerinde tehlikeli seviyelerde gerilim olabileceği göz önüne alınmalıdır. Bu nedenle böyle bir çalışma için parafudr, iyi bir şekilde topraklanmalı ve çalışma yapılacak topraklama iletkeni parafudrdan sökülmelidir.
· Parafudrların Patlaması
Parafudrların patlama sebepleri değişken direncin değerindeki değişme yalnız gerilime bağlı değildir. Kullanılan malzemenin ısı kat sayısı negatif olduğundan ısındıkça değeri düşer. Bu nedenle büyük boşalma akımlarında aşırı ısınma olur bu aşırı ısınma patlatır. Sistem topraklamasının 1 (bir) ohm dan büyük olması sebebiyle boşalma işlemi daha geç zamanda olacağından dolayı patlar. Parafudr terminalleri arasındaki izolasyon seviyesi sistemin izolasyon seviyesinden daha düşük olmalıdır ki aşırı gerilimde boşalma parafudur üzerinden gerçekleşebilsin. Başka bir deyişle elektrik akımı en yakın direnci ve en düşük izolasyonu takip edeceğinden parafudrda bu özellik olmalıdır.
Herhangi bir noktadaki parafudrlar sık sık patlıyorsa parafudr topraklaması ve parafudr seçimi gözden geçirilmelidir.
ParafudrArızaları Nasıl Giderilir
Arızalı parafudrun değiştirilmesi işlemini sırası ile yapalım:
· Değiştirilecek parafudrun özellikleri öğrenilip buna göre yeni parafudr
alınır.
· Gerekli malzeme ve takımlar alınır ( topraklama megeri, parafudr kaidesi,
parafudr, pense, tornavida, anahtar takımı, kazma, kürek, bel, topraklama
levhası, topraklama şeridi, halat, merdiven, kişisel güvenlik malzemeleri).
· Enerji kesilerek gerekli ikaz levhaları asılır, gerekirse bir kişi besleme
yerinde bırakılır.
· Enerji kontrol edilerek mahalli topraklama yapılır.
. Direğe veya binaya çıkılır.
· Eski parafudr sökülür.
· Yeni Parafudr kaideye monte edilir, şayet tip değişikse parafudr kaidesi
yeniye göre ayarlanır.
· Topraklama direnci ölçülür.
· İstenilen değer çıkmamışsa levha ilavesi yapılır.
· İrtibatlar yapılır.
· Gözle kontrol edilir.
· Mahalli topraklamalar kaldırılır.
· Enerji verilir.